آيت‏‌الله حاج‌آقا مجتبي تهراني، از مراجع عظام تقليد و از شاگردان مبرز مكتب فقهي، اصولي، فلسفي، اخلاقي و عرفاني امام خميني (رضوان‏الله‏تعالي‏عليه) بودند كه بيش از 30 سال، كرسي دروس اسلامي‌شان در حوزه‏ علميه تهران، طلاب و فضلاي اُمّ‏القراي جهان اسلام را سيراب ساخت. اكنون دو سال از ارتحال آيت‌الله حاج آقا مجتبي تهراني مي‌گذرد و سالگرد ارتحال این بزرگوار نیز بسیار نزدیک است از این رو سخنان او را در مورد قیام امام حسین و روز اربعین برای شما آورده ایم.

وي از سال 1380 هـ.ش در بيانات ايام دهه اوّل محرّم‌‏الحرام و دهه‏ آخر ماه صفر خود، به تشريح ابعاد گوناگوني از قيام و انقلاب حضرت سيدالشهدا پرداخته‏است كه نگاهي چنين عميق به مقوله عاشورا، آن هم توسط چنين شخصيتي، در نوع خود مثال‏زدني است.

آنچه مجموعه مباحث آيت‌الله تهراني را از بسياري جهات ممتاز گردانده، نگاه ريشه‏اي وي به حركت تاريخي و تاريخ‏ساز امام حسين (عليه‏السلام) است؛ نگاهي كه اين حركت را به ريشه ‏هاي اسلام ناب محمّدي پيوند مي‏زند و آن را در امتداد بعثت رسول مكرم اسلام و به‏عنوان عامل حفظ و استمرار آن توجيه و تبيين مي‏كند.

بر همين اساس است كه وي معتقد است: «إن الإسلام بدؤه محمدي و بقاؤه حسيني». عظمت قيام انسان‏ساز حضرت سيدالشّهدا سبب شده است كه نتوان تنها يك هدف براي آن در نظر گرفت يا تنها از يك بُعد و زاويه به آن نگاه كرد.

به گفته وي: «اگر بخواهيم فقط يك هدف را مطرح كنيم و بگوييم هدف از حركت حسيني فقط همان بوده، به آن حضرت جفا كرده‌ايم. نمي‌شود گفت كه اين ولي بزرگ خدا، با عملي كه انجام داد ـ‌كه در طول تاريخ بشريت بي‌نظير است‌ـ فقط يك هدف داشته است. كوتاهي درك ما موجب نمي‏شود كه هدف‌گيري او محدود شود! لذا از كلمات حضرت در موقعيت‌هاي مختلف در اين حركت، اهداف گوناگوني به دست مي‌آيد».

بر اين مبنا، آيت‌الله تهراني تلاش كرده با مروري بر كلمات و جملات امام حسين(عليه‏السلام) در طول اين حركت، از مدينه تا كربلا، چارچوبي از اهداف و ابعاد اين قيام ارائه كرده و ساختار بحث را با تكيه بر منابع و معارف غني اسلامي، نظير قرآن كريم و روايات اهل‏بيت(عليهم‏السلام) تكميل نمايد تا مُراد از هر بُعد و هدفي كه حضرت سيد‏الشهدا مطرح كرده‏اند، به درستي روشن شود.

در حقيقت، شيوه علمي مباحث وي، نوعي «تفسير روايت به آيات و روايات» است. در اين شيوه، جملات كليدي امام حسين (عليه‏السلام) مبناي «تئوري‏پردازي علمي» قرار گرفته و سپس به كمك آياتي از قرآن كريم و ساير روايات اهل‏بيت(عليهم‏السلام) تبيين مي‏شود.

جاذبه و زيبايي اين تفسير در اين است كه مخاطب، در خلال اين مباحث ضمن دستيابي به فهمي عميق‏تر و دقيق‏تر از كلمات و جملات حضرت، متوجه مي‏شود كه هر يك از اهداف قيام عاشورا را مي‏توان از ابعاد گوناگونِ فقهي، سياسي، اجتماعي، اخلاقي و عرفاني مورد بررسي قرار داد.

مطالبي كه توسط آيت‌الله مجتبي تهراني ايراد شده در همان حال كه ساده و روان است، مبتني بر مباني استوار علمي است و در برخي موارد، همان بحث‏هاي دقيقي است كه حتي در درس‏هاي خارج و كتاب‏هاي فقه استدلالي هم كم‏تر مي‏توان يافت.

به‏ طور كلّي وي قيام عاشورا را از 9 منظر مختلف، مورد كالبدشكافي قرار داده است كه عبارتند از «تعاون و همياري»، «امر به معروف و نهي از منكر»، «هجرت و مجاهدت»، «دين و دينداري»، «استقامت و پايداري»، «عزت و ذلت»، «غيرت ديني» و «بصيرت ديني».